św. Tomasz z Akwinu
Super Epistolam S.Pauli Apostoli ad Romanos
w tłumaczeniu i opracowaniu Jacka Salija OP
WSTĘP.
"On jest moim naczyniem wybranym" itd.(Dz 9,15)
01.Pismo Święte porównuje ludzi do naczynia z czterech powodów: ze względu na utworzenie, zawartość, przydatność, oraz pożytek.
Po pierwsze, ze wzgledu na utworzenie:naczynie zależy od woli twórcy. "Tworzył garncarz następne naczynie, stosownie do swego upodobania"
(Jr 18,4).Tak samo utworzenie człowieka zależy od woli Bożej: "On nas stworzył, a nie my sami siebie"9Ps 99,3). Toteż powiada Izajasz: "Czyż zarzuca
glina swojemu garncarzowi: Co robisz?"(Iz 45,9).Oraz niżej:"Czyż może garnek mówić temu, co go ulepił: Dlaczego mnie takim uczyniłeś?"(Rz 9,20).
Stąd Bóg-Rzemieslnik uczynił rózne naczynia, stosownie do swojej woli. "Przecież w wielkim domu znajdują się naczynia nie tylko nie tylko złote i
srebrne, ale równiez drewniane i gliniane"(2 Tym 2,20).
Jakim zaś naczyniem był błogosławiony Paweł, wynika to ze słów Syr 50,9: "Jak mocne naczynie ze złota, ozdobione wszelkimi złotymi kamieniami".
Był naczyniem złotym ze względu na blask mądrości, czego można
sie domyslić ze słów Rdz 2, 12: "A złoto owej krainy jest znakomite",gdyż "cenniejsze jest niż wszelkie bogactwa"(Prz 3,15).
Dlatego też błogosławiony Piotr takie daje mu świadectwo:"Umiłowany
nasz brat Paweł wedle danej mu mąadrości napisał do was"(2 P3,15)".
Mocnym zaś był naczyniem ze względu na siłę miłości, o której powiada Pnp 8,6:"Jak śmierć potężna jest miłość".
Toteż on sam powiada:"Jestem pewien, ze ani śmierć ani zycie (...) nie mogą nas odłączyć
od miłosci Boga"(Rz 8,38n).
Naczynie to było ozdobione wszelkimi drogimi kamieniami, mianowicie wszystkimi cnotami, o których mówi się w 1Kor 3,12:"Jeśli
ktoś buduje na tym fundamencie złoto, srebro, drogie kamienie" itd.Stąd on sam powiada: "Chwałą naszą jest świadectwo naszego sumienia,
bo postępowaliśmy na tym świecie w prostocie serca i szczerości wobec Boga, i nie w mądrości cielesnej, lecz w łasce Bożej"(2Kor 1,12).
02.O jakości tego naczynia świadczy to, czym się ono przelewało. Uczył pzrecież najwspanailszych tajemnic Bożych,
które stanowią madrość, co wynika ze słów 1 Kor 2,6:"Głosimy mądrość wśród doskonałych".Ponadto wspaniale zalecał on miłość (1Kor 13)
pouczał ludzi o rozmaitych cnotach: "Jako wybrańcy Boży, `święci i umiłowani, obleczcie się w serdeczne miłosierdzie"itd.(Kol 3,12).
03.Po wtóre, naczynia mogą być napełnione jakimś płynem. W2Krl 4,5 czytamy, że dzieci "przynosiły jej naczynia", a
ona je nalewała".Otóż także zawartość różni naczynia między sobą.Jedne są na wino, inne na oliwę, i to różne na różne rodzaje (wina lub oliwy).
Tak samo ludzi Bóg napełnia różnymi łaskami, jakby różnym płynem: "Jednemu dane jest przez Ducha słowo mądrości, drugiemu" itd.(1 Kor 12,8).
Otóz to naczynie, o którym tu mówimy, przepełnione było płynem drogocennym, mianowicie imieniem Chrystusa, o czym w Pnp 1,3:"Olejek rozlany imie twoje".
Toteż powiedziano o nim:'On zaniesie imię moje"(Dz 9,15). Cały bowiem był jakby przepełniony tym imieniem, stosownie do słów Ap 3,12:
"Napiszę na nim imięmoje".
Nosił on bowiem to imię w poznaniu umysłowym:"Postanowiłem, będąc wśród was, nie znać niczego więcej, jak tylko Chrystusa" (1 Kor 2,2).
Nosił je równiez w miłosnym oddaniu się: "Któż nas odłączy od miłości Chrystusa?"(Rz 8,35). "Jeżeli ktoś nie kocha Pana nazsego Jezusa Chrystusa,
niech będzie wyklęty"(1 Kor 16,22). Nosił je również w całej swojej życiowej postawie: "Teraz zaś już nie ja żyję,lecz żzyje we mnie
Chrystus"(Ga 2,20).
04.Po trzecie:Kiedy mowa o przydatności, należy zauważyć, że wszystkie naczynia pzreznaczone są do jakiegoś uzytku, niektóre
jednak do bardziej, inne do mniej wzniosłego. Czytamy w Rz 9,21: "Czyż garncarz nie ma mocy nad gliną,aby uczynić z tej samej zaprawy jedno
naczynie ku chwale, drugie zaś ku hańbie?"Tak samo ludzi Bóg wyznacza swoim zrządzeniem do róznych zadań:"Wszyscy ludzie są z ziemi i z prochu, z
czego również Adam został stworzony. Pan rozdzelił ich z wielką umiejętnością i drogi ich rozróznił. Pobłogosławił ich i wywyższył, przeklął i
poniżył"(Syr 33, 10-12)
Otóż to naczynie zostało wyznaczone do użytku szlachetnego. To bowiem naczynie jest nosicielem Bożego imienia:"On zaniesie imię moje"(Dz 9,15).
Zaiste trzeba było nieść to imię, gdyż daleko było ono od ludzi, jak czytamy w Iz 30,27: "Oto imie Pana przychodzi z daleka".
Oddalone zaś jest ono od nas z powodu grzechu, o czym w Ps 118, 155:"Zbawienie jest daleko od grzeszników".Jest równiez odległeod nas z powodu ciemności umysłu.
Toteż czytamy w Hbr 11,13:"Patrzyli na to z daleka". Oraz w Lb 24,17:"Widzę go, lecz jeszcze nie teraz, dostrzegam go, ale nie z bliska".
Dlatego podobnie jak aniołowie przynosza nam Boże światła, gdyż jesteśmy od Boga daleko, tak samo apostołowie przyniesli nam od Chrystusa naukę Ewangelii.
Podobnie jak w Starym Testamencie po Prawie Mojżesza czyta proroków, którzy naukę Prawa przekazywali ludowi, stosownie do słów Ml 3,22:"Pamiętajcie o Prawie Mojżesza,
sługi mojego"-tak samo w Nowym Testamencie po Ewangelii czyta się pouczenie apostołów, którzy przekazali wiernym to, co wam przekazałem"(1Kor 11,23).
05.Nosił zaś błogosławiony Paweł imięChrystusa. Po pierwsze, w ciele, naśladując Jego postępowanie i mękę: "Ja bowiem noszę w moim ciele, nasladując
Jego postępowanie i mękę""Ja bowiem noszę w moim ciele blizny Chrystusa Jezusa"(Ga 6,17).
06.Po wtóre, w ustach, co jasno wynika z tego, że w swoich listach bardzo często wspomina Chrystusa. Albowiem z obfitości serca usta mówią"(Mt 12,34).
Toteż może on oznaczać gołębica, o której napisano, że "przyleciała do arki, niosąc w dziobie gałązke oliwną rozumiemy imię Jezusa Chrystusa. Ono również oznacza
miłosierdzie, słusznie zatem przez gałązkę oliwną"(Rdz 6,11). Oliwa bowiem oznacza miłosierdzie, słusznie zatem przez gałązkę oliwną rozumiemy imię Jezusa Chrystusa.
Ono również oznacza miłosierdzie:"Nazwiesz Go imieniem Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów"(Mt 1,21).
Otóż tę gałązkę o zielonych liściach przyniósł (Paweł) do arki, to znaczy do Koscioła, kiedy głoszac łaskę i miłosierdzie Chrystusa, wskazywał na wieloraką moc Jego i znaczenie.
Toteż sam mówił: "Dlaczego dostąpiłem miłosierdzia, aby we mnie pierwszym Jezus Chrystus pokazał całą cierpliwość"(1Tm 1,16).
Właśnie stąd bierze się to, że podobnie jak czytajac pisma Starego Testamentu, najczęściej wraca się w Kościele do Psalmów Dawida, który po grzechu uzyskał przebaczenie, tak
w Nowym Testamencie powraca się do Listów Pawła, który dostąpił miłosierdzia - aby grzeszników zachęciło to do nadziei. Chociaż moze być jeszcze inna tego przyczyna:
w obu pismach zawiera się prawie cała nauka o Bogu.
07.Po trzecie, nosił on znaczenie Pisma i przekazywał je nie tylko słuchaczom, ale równiez nieobecnym oraz ludziom, którzy
mieli się pojawić w przyszłości."Weźmij sobie księgę wielką i napisz na niej pismem człowieczym"(Iz 8,1).
08.Otóż w tym zadaniu noszenia imienia Bożego ujawnia się jego potrójna wielkość.
Po pierwsze, w łasce wybrania. Dlatego został nazwany naczyniem wybranym."Wybrał nas w Chrysyusie przed założeniem świata"(Ef 1,4).Po wtóre, w wierności,
bo nie szukał nic swego, ale Chrystusa:"Nie głosimy samych siebie, lecz Chrysusa"(2 Kor 4,5).Toteż Pan powiada: "On jest moim naczyniem wybranym"(Dz 9,15).
Po trzecie, w szczególnej wybitności. On sam powiada: Pracowałem więcej od nich wszystkich"(1 Kor 15,10).Stąd znamienne są słowa Pana:"On jest moim
naczyniem wybranym",to znaczy bardziej niż inni.
09.Jeśli idzie o pożytek, zauważamy, że niektórzy są jakby naczyniami bezużytecznymi - z powodu bądź grzechu, bądź błędu. Czytamy w Jr 51,34:
"Uczynił mnie jakby pustym naczyniem" . Jednakże błogosławiony Paweł wolny był od grzechu i błędu. Toteż był użytecznym naczyniem wybranym. Na nim spełniły się
słowa 2Tym 2,21: "Jeśli ktoś oczyści się od tego wszystkiego" - mianowicie od błędów i grzechów - "stanie się naczyniem zaszczytnym, uświęconym, pożytecznym dla Pana".
Pozytek, czyli owocowanie tego naczynia, wyrażono w słowach: "On zaniesie moje imie do pogan"(Dz 9,15), których był nauczycielem, stosownie do słów 1 Tm 2,7:
"nauczyciel narodów w wierze i w prawdzie".
I do królów - którym zwiastował wiarę w Chrystusa, jak Agrypie, o czym w dz 26, 27nn, a również Neronowi i jego książętom.
Totez czytamy w flp 1,12nn: "Moje sprawy przyniosły raczej korzyść Ewangelii, tak iż kajdany moje stały się głosne w Chrystusie w całym pretorium". Oraz w Iz 49,7:
"Zobaczą królowie i powstaną książęta".
"I do synów Izraela" - z którymi dyskutował o Chrystusie. "Szaweł zaś coraz bardziej się wzmacniał i zawstydzał Żydów, którzy mieszkali w Damaszku, dowodząc, że ten jest Chrystusem"
(Dz 9,22).
10.Tak więc możemy na podstawie powyższego ustalić cztery przyczyny tego dzieła, mianowicie Listów Pawłowych, które mamy przed sobą.Po pierwsze, sprawcą jest naczynie wybrane.
Po wtóre, materią jest wypełniające naczynie imię Chrystusa.Po trzecie, sposób czyli forma jest taka, aby można było je przenosić.
Przekazano bowiem tę naukę na sposób listów, które zazwyczaj są przenoszone przez posłańców, jak czytamy:"Pobiegli posłańcy z listami na rozkaz królewski"(2 Krn 30,6). Po czwarte,
dzieło dzieli się stosownie do wspomnianej użyteczności.
11.Napisał bowiem Apostoł czternaście listów, z tego dziewięć dla pouczenia Koscioła pogan,
cztery do przełożonych i książąt Kościoła, jeden, mianowicie List do Hebrajczyków, do ludu izraelskiego.
Cała zaś ta nauka pochodzi z łaski Chrystusa, na co można spojrzeć potrójnie. Po pierwsze, o ile znajduje się ona w samej głowie, mianowicie w Chrystusie - w
ten sposób sławi się ją w Liście do Hebrajczyków. Po wtóre, o ile jest w znzczniejszych członkach Ciała mistycznego - w ten sposób sławi się ja w
listach skierowanych do przełożonych. Po trzecie, o ile jest w samym Ciele mistycznym, którym jest Kosciół - w ten sposób sławi się ja w listach wysłanych do pogan.
Te zaś rozróżnia się w oparciu o to, ze na samą łaskę Chrystusa spojrzeć mozna potrójnie. Po pierwsze, na samą w sobie - w ten sposób jest ona sławiona w
Liście do Rzymian. Po wtóre, o ile istnieje ona w sakramentach łaski - w ten sposób sławi sie ją w obu Listach do Koryntian, z których pierwszy omawia same sakramenty, drugi zaś godność szafarzy.
Ponadto, w Liście do Galatów, w którym odrzuca się sakramenty zbyteczne - wbrew tym, którzy chcieli do nowych sakramentów dołączyć stare. Po trzecie, spojrzeć mozna na łaskę
Chrystusa zależnie od postawy jedności, jaką sprawia ona w Kościele. Zajmuje się więc Apostoł najpierw ustanowieniem kościelnej jedności - w Liście do Efezjan. Po wtóre, jej utwierdzeniem i
wzrostem - w Liście do Filipan. Po trzecie, jej obroną przed błędami - w Liście do
Kolosan; przed prześladowaniami obecnymi - w Pierwszym Liście do Tesaloniczan; przed przyszłymi zaś, a zwłaszcza w czasch Antychrysta - w Drugim Liście.
Natomiast przełożonych kościelnych poucza Apostoł w sprawach zarówno duchowych jak doczesnych. Co do duchowych, w Pierwszym Liscie do Tymoteusza mówi o ustanowieniu,
budowaniu i zarządzaniu kościelnej jedności, jaką sprawia ona w Kościele. Zajmuje się więc Apostoł najpierw ustanowieniem koscielnej jedności - w Liście do Efezjan. Po wtóre, jej utwierdzeniem i
wzrostem - w Liście do Filipian. Po trzecie, jej obroną przed błędami - w Liscie do Kolosan; przed prześladowaniami obecnymi - w Pierwszym Liście do Tesaloniczan; przed przyszłymi zaś, a
zwłaszcza w czasach Antychrysta - w Drugim Liście.
Natomiast przełożonych koscielnych poucza Apostoł w sprawach zarówno duchowych jak doczesnych. Co do duchowych, w Pierwszym Liście do Tymoteusza mówi o ustanowieniu, budowaniu i
zarządzaniu kościelnej jedności; w Drugim Liście - o stałości wbrew przesladowcom. Po trzecie, w Liscie do Tytusa - o obronie przed heretykami. Natomiast panów doczesnych
pouczył w Liscie do Filemona.W ten sposób wyjaśnia sie postawa rozróznienia i porzadku wszystkich listów.
12.Ale wydaje się że List do Rzymian nie jest pierwszy. Wcześniej napisał zapewne do Koryntian, co(wnioskujemy) z Rz16,1:"Polecam wam Febę, naszą siostrę, która usługuje
Kościołowi w Kenchrach", porcie Koryntu. Na to odpowiadamy, ze List do Koryntian został napisany wcześniej, lecz List do Rzymian wyprzedza go ze względu na godność Rzymian, którzy panowali nad innymi narodami.
W nim bowiem została zawstydzona pycha, która - jak czytamy w Syr 10,13 - "jest poczatkiem wszelkiego grzechu". Domaga sie tego ponadto porzadek nauki, aby wcześniej rozważać łaskę samą w sobie, niż o ile jest ona w sakramentaach.
13.Istnieje jeszcze problem, gdzie Apostoł ten list napisał. Augustyn powiada, ze w Atenach, Hieronim, zze w Koryncie. Nie ma tu sprzecznosci, gdyż mógł zacząć pisać w Atenach, ale skończył w Koryncie.
14.Ponadto sprzeciw budzi twierdzenie znajdujące sie w Glosie, że niektórzy wierni głosili słowo Rzymianom wcześniej niż Piotr. Natomiast w "Historii koscielnej" czytamy, że Piotr głosił im pierwszy. Ale należzy to tak rozumieć, zze przyniósł wiele owoców.
Przed nim zaś głosił w Rzymie Barnaba, o czym czytamy w podróżach Klemensa.
ROZDZIAŁ PIERWSZY
powrót do strony głownej
|
